Cuba, begin februari 2009

Feiten over Cuba
Cuba is even groot als Engeland, zo´n duizend kilometer in lengte, en er wonen ongeveer 11 miljoen mensen. 40 procent is blank, 12 procent is zwart en de rest is van gemengde afkomst. Het landschap van zowel het Westen als het Oosten van Cuba zijn zeer gevarieerd en hebben uitgestrekte, vruchtbare vlakten die door verschillende bergketens en meer dan 200 rivieren worden onderbroken. In het Westen bevindt zich de provincie Pinar del Rio, een interessant en schitterend gedeelte van het land dat voor 70 procent bestaat uit tabaksplantages. Verder vind je veel rijstvelden, suikerrietplantages, citrus- en bananenboomgaarden en veehouderijen.
Cuba is een politiek stabiel en zeer veilig land, uit verschillende bronnen hebben we vernomen dat het de veiligste plek is van Midden-Amerika. Dit ook vanwege de strenge rechtsorde. Geliefde souvenirs uit Cuba zijn rum en (handgemaakte) sigaren. Gelukkig hebben we een paar dozijn sigaren meegesmokkeld om die in Nederland met al onze vrienden en familie op te roken. Cuba is een etnische lappendeken die bestaat uit afstammelingen van Afrikaanse slaven en Spaanse kolonisten, maar ook uit Chinezen en immigranten van andere Caribische eilanden. In 1492 ontdekte Columbus Cuba en tien jaar later werden de eerste in West-Afrika gevangen slaven naar het eiland gebracht. Samen met de Spanjaarden legden zij de basis voor de Cubaans cultuur. In de eerste helft van de 20e eeuw hadden pro-Amerikaanse presidenten de macht. In 1959 vond de Cubaanse Revolutie plaats, waarna Fidel Castro van Cuba een communistische staat maakte. Sinds enkele jaren komt Cuba in hoog tempo uit zijn isolement en wordt er enorm geinvesteerd in het toerisme, er wordt alles aan gedaan om buitenlanders gastvrij te onthalen en dat hebben we gemerkt.
Che Guavara
De van oorsprong Argentijnse Che Guevara is de held en vrijheidsstrijder van Cuba. Hij liet zich door Fidel Castro overhalen om mee naar Cuba te gaan om een eind te maken aan het dictatorschap van Batista. Na de triomf van de revolutie, hield Che zich vooral bezig met economische hervormingen, zoals de handelsovereenkomst met de Sovjet-Unie. Che wilde de wereld verbeteren, onrecht verdrijven en een einde maken aan het imperialisme. Geld mocht wat hem betreft afgeschaft worden. Het zette mensen alleen maar aan tot hebzucht. Na een tijd ging Che zich storen aan het bureaucratische karakter van de Cubaanse revolutie en de toenemende afhankelijkheid van de Sovjet-Unie. In 1956 reisde hij naar Bolivia om daar een revolutie voor te bereiden. Twee jaar lang werkte hij aan een guerrillaoorlog tegen de militaire dictatuur. Het liep niet goed voor hem af. Che Guavara werd in oktober 1967 door Boliviaanse militairen gevangen genomen en geliquideerd. De schok in Cuba was groot. Cuba had één van zijn grootste helden verloren. Nu nog staat Che Guevara symbool voor de bevrijdingsstrijd. Niet alleen in Cuba, maar in de hele wereld. Che Guavara ligt begraven in Santa Clara.
Currency
Cuba is voor toeristen een uitermate duur land. Er zijn twee waarden. De Cuban peso en de Cuban Convertible pesos (CUC). Een CUC is bijna een euro waard en een Cuban peso 25 keer zo weinig. De Cubanen betalen met de Cubaanse pesos en van ons wordt verwacht dat we voor alles 25 keer zoveel betalen. Sterker nog, het is onmogelijk om met Cuban pesos te betalen, op een enkel geval na zou later blijken.


Nadat we in Cancun een weekje Cuba hadden geboekt, pakken we onze koffers richting de luchthaven van Cancun, zo´n twintig kilometer rijden vanaf het centrum.
We hebben een goede deal gemaakt en EUR 350,- betaald voor een retourticket, een bustransfer van Havana naar het hotel en terug, en zes nachten hotel. We vliegen met een oud Russisch vliegtuig in een uur en 20 minuten naar de hoofdstad en de heftige turbulentie had weinig te doen met het oude vliegtuig. Naast Sander zit een Mexicaanse toerist die een flinke plastic zak van Sander volkotst. We komen aan op het vliegveld in Havana en het eerste dat ons opvalt is dat iedereen een sigaret rookt op het vliegveld. Nadat we langs de duane lopen en onze bagage van de band afhalen denken we dat we het land kunnen betreden. Onze tassen zijn zeiknat van een flinke plensbui die begon toen we vanaf Cancun vertrokken. Dat maakte Ap een beetje boos.

Vijf minuten later wordt Albert aangehouden en ondervraagd door een duanebeambte van een jaar of twintig. Ik moet meekomen en in een kamertje geplaatst alsof ik een flinke misdaad had begaan. Het kruisverhoor dat volgde was niet prettig. Daarna volgde een drugstest op mn handen en dat voelde eigenlijk meer als een massage. Tien minuten later ondergaat Sander hetzelfde en vervolgens worden we gesommeerd om op te zouten. Allerminst een gastvrij ontvangst!

Dinsdag 3 februari is een imposante dag op Cuba. Maandag eind van de middag hebben we een tour geboekt naar Pinar del Rio, de meest Westelijke provincie van Cuba. We moeten beiden diep in de buidel tasten, de tour kost CUC 55,- persoon, hetgeen gelijk is aan EUR 55,-.

Bueno, maar goed, na een stevig en vroeg ontbijt staan we de volgende morgen om stipt 8.00 uur voor ons hotel waar we om dat zelfde tijdstip opgehaald zouden worden. Na een tijd wachten verschijnt om 9.00 uur een kleine touringbus en stapt een zwarte jongeman uit met de vraag wie señor Albert is. Na zijn vraag met een bevestigend knikje te hebben beantwoord, overhandigen we hem – door onze knuisjes op te steken – het bewijsje van tourdeelname. Daarna gaat onze amigo nog een potje schijten en vertrekken we uiteindelijk om tien over negen. Wie en wat ons direct opvallen (t) zijn een stelletje voor ons: een oude Germaan met een Cubaanse jongedame, drie jongens die meer dan close lijken met elkaar, onze gids en meerdere stelletjes, jong en oud. We veronderstellen dat we het hier vandaag mee moeten doen.

Terug naar de busrit richting Pinar del Rio. Meteen blijkt onze gids, de zwarte Cubaan, een geweldige gids te zijn. Zijn enthousiaste, droge verhalen beginnen direct nadat we de bus zijn ingestapt en gaan allereerst over een kermis waarvan de attracties in China zijn gemaakt. Naar ons idee niet erg bijzonder en interessant. Naar zijn idee net zo belangrijk als het ontstaan en de invloed van de koffieplantages.
Echter vervolgt hij zijn verhaal en vertelt ons meer over de chique ambassadebuurt aan de rand van Havana, waar we op dat moment doorheen rijden. We komen aan in de provincie Havana. Gek genoeg ligt de hoofdstad Havana zelf niet in de provincie Havana. De zwarte man vertelt ons wat het programma van die dag zal zijn en inspireert ons over vogels, verschillende soorten (palm)bomen (er zijn er meer dan 150!), veel mensen die aan de kant van de weg staan te wachten op vervoer waar een grote schaarste aan is, de geschiedenis van het land en zo voort. De gemiddelde Cubaan probeert liftend zijn bestemming te bereiken. Dit houdt in dat ze het merendeel van de dag staan te wachten aan de kant van de weg. Ik denk dat dit kenmerkend is voor het land. Een paar uur later komen we aan bij onze eerste tussenstop: de sigarenfabriek.

De sigarenfabriek
La fabrica de sigarra is onze eerste tussenstop en bezienswaardigheid. Prachtig, we arriveren rond 11.00 uur na een mooie rit langs de hoogste bergen van Cuba, zo´n tweeduizend meter. Het is moeilijk te beschrijven waaraan de kleine sigarenfabriek ons doet denken. Mensen werken de hele dag door tegen een miniem salarisje en voeren iedere dag exact dezelfde werkzaamheden uit. Dit komt echter wel ten goede aan de perfecte sigaar.
Terwijl we buiten staan te wachten komt ons een heerlijke zoetfrisse tabakslucht tegemoed. Links om de hoek probeert een oud mannetje ons voor een flinke prijs vijf mislukte sigaren aan de man te brengen. Net een groot kind aan zijn ogen te zien. Op aanraden van onze gids besluiten we onze sigaren later te kopen bij een echte sigarenboer.
We gaan met onze gids de fabriek binnen en zien hoe een Cubaanse sigaar van begin tot einde vervaardigd wordt. Helaas mag dit proces niet worden vastgelegd, omdat in het verleden een Engelsman gemaakte foto´s verkocht heeft aan Engelse tabloids, zonder toestemming van de Cubaanse regering. Het vervaardigen van een sigaar blijkt een handigheid te zijn, maar er gaat veel voorbereiding aan vooraf:

1. In september (winter) worden de tabakszaadjes in de grond gestopt. Er gaat een flinke tijd overheen voordat deze geurloze zaadjes zijn uitgegroeid tot volwassen tabaksplanten. Wanneer dit het geval is, worden de tabaksbladen gesorteerd. Bladeren dicht bij de wortel zijn vochtiger en anders van kleur dan bladeren hogerop bij de tabaksplant. Vandaar het onderscheid bij het sorteren van de bladeren. Het ene blad moet langer drogen dan het andere.
2. Na vijf maanden drogen van de tabaksbladeren in grote schuren, ook gemaakt van tabaksbladeren, worden de bladeren gesorteerd en gereedgemaakt om de sigaren mee te rollen.
3. Voor de vorm van een sigaar worden speciale blokjes met inkepingen gebruikt, die de sigaar tegen elkaar drukken. Alle toegevoegde producten en ingredienten zijn natuurlijk en er wordt een soort lijm gebruikt om de sigaren dicht te plakken. Het rollen is een verschrikkelijk nauwkeurig werk, een goede sigaar kenmerkt zich door het feit dat deze, gedurende het oproken van de sigaar, blijft branden en dus niet opnieuw hoeft te worden aangestoken.
4. Hierna worden de sigaren afgeknipt.
5. Dan vindt controle plaats. Er wordt streng gekeken naar individuele productie per dag, per persoon. Een gevorderde sigarenmaker maakt 135 sigaren van begin tot eind op een dag. Een ander aspect van de controle is de kwaliteit van de sigaar. Daar wordt op geselecteerd.
6. Hierna worden de sigaren in kistjes verpakt, en wordt het sigarenmerk op de doos geplakt. De sigaren zijn nu klaar om over de hele wereld geexporteerd te worden. Echter hebben de sigaren zelf nog geen merk.

De sigarenboer
We vervolgen onze rit van de sigarenfabriek naar een sigarenboer (een uurtje rijden), waar Sander en ik allebei 26 echte Cubaanse sigaren vers van de fabriek zullen kopen voor 40 CUC, 40 Euro dus. Op de wereldmarkt is deze hoeveelheid sigaren zo’ n 350 Dollar waard. Onze aangeschafte sigaren zijn Romeo and Juliets, de door Che Guevara zo geliefde exemplaren.
We roken een flinke sigaar en drinken een bakkie heerlijke koffie. Koffie wordt tevens op deze boerderij verbouwd. We zien ook de erorme schuren waar de takabsbladeren worden gedroogd.

We rijden verder langs meren en beken, door bergen en dalen. We wegen zijn slecht. Na zo’n dertig kilometer rijden arriveren we bij grotten. Hier verstopten de Indianen zich toen de Spanjaarden in Midden-Amerika aanspoelden. We stellen ons een spectaculaire trip in de grotten voor, onze gids spreekt namelijk over piranas en krokodillen. De grotten blijken uiteindelijk echter weinig voor te stellen. Het was wel een plezante rit waarbij de zwarte gids in verschillende stalagtieten en stalagmieten vormen herkende, waar we allemaal verschrikkelijk hard om moeten lachen. Als reactie bevestigen of ontkennen we hem met een ‘si’ of een ‘no’.

Om 12.30 uur lunchen we met onze medebuspassagiers. De pot schaft rijst met bonen, fruit (ananas, watermeloen en papaja), uitstekend varkensvlees, brood en drinken we zelfgemaakte koffie en Bucanero-bier uit Cuba. We raken in gesprek met de (oude) Duitser en zijn (opvallend jonge) Cubaanse vriendin. Het blijkt al snel een vreemd stel waarvan de Duitser zich geen houding weet te geven en zich gedraagd als een puber in de bus. Na het eten komt onverwacht een oudere vriendelijke Cubaan naar ons toe en laat ons twee spotprenten zien die hij gedurende de lunch van ons had gemaakt. Het resultaat mag er zijn en beide spotprenten zijn binnenkort te bewonderen in het Natuurhistorisch Museum te Rotterdam.

Nadat we weer helemaal op krachten zijn gekomen vertrekken we na een half uur naar onze enerlaatste bestemming, een klein dorpje waarvan de inwoners dermate verwonderd kijken, alsof ze voor het eerst een Europeaan zien. In dit dorpje ontmoeten we onze Iraelische vriend Roy uit Isla Mujeres in Mexico en vragen twee lokale meisjes of we met hun een ijsje op onze hotelkamer willen eten.
Terug richting ons hotel maken we nog een tussenstop bij enorme rotsen waarop allerlei figuren zijn geverfd. Als we zouden willen hadden we hier kunnen paardrijden, maar dat willen we niet.
Zo’n tien kilometer verderop genieten we nog even van een adembenemend mooi uitziet over het Westen van Cuba en fotograferen we een eeuwenoude, spierwitte Amerikaanse Chevrolet.
Om 17.30 uur arriveren we bij ons hotel na een geweldig interessante dag die werkelijk de moeite waard was.

Dagen vliegen voorbij op Cuba. De rest van ons verblijf brengen we door in de hoofdstad Havana. Tijdens een verblijf van zes dagen op Cuba blijkt reizen geen eenvoudige opgave te zijn. Vandaar dat we ons beperken tot de hoofdstad. In Havana bezoeken we het Museo de Revolution, het voormalige presidentiele paleis. We bezoeken het plein en eten in kleine, sfeervolle restaurantjes die moeilijk te vinden zijn. Verder nemen we de bus richtig de zee en zien we tijdens een flinke storm het zeewater over de weg vliegen. Ook koopt Albert een Cubaanse vlag als aandenken aan het communistische land.

De bustrippen in Havana zijn een verhaal apart. We laten als we mee willen reizen altijd een CUC zien (briefje) om de buschauffeur te betalen. Normaal gesproken zijn deze zo vriendelijk om ons door te laten lopen zonder te betalen, omdat ze dit voor hun enorme bedrag niet kunnen wisselen. Voor ons niet vervelend, want het heeft ons heel wat gratis tripjes opgeleverd. Echter een moment staat ons nog goed bij en dat was het moment dat we wilden betalen voor een korte rit in Havana. We lieten op onze beurt een CUC-biljet zien en verwachtten dat we door mochten lopen. De chauffeur keek ons strak in de ogen aan, boos, zei niets en reed weg. Hij bleef ons echter aankijken alsof hij ons niet mocht, en dat bleek ook. De eerstvolgende stop maakten we ons zo snel mogelijk uit de voeten. De bussen in Havana zitten overigens altijd stampvol.

Zes dagen Cuba zijn voorbij geschoten en blijken veel te kort om het hele land te zien. Echter vonden we het zeer indrukwekkend om wat te mogen meemaken van wat over is gebleven van een Communistisch regime. We nemen het vliegtuig terug van Havana naar Cancun, waarbij Sander bij de duane wel een stempel krijgt, en Albert tot zijn grote teleurstelling niet. Cuba was een geweldige ervaring.